Zwiedzaj z QR-kodem to próba przedstawienia historii i wyposażenia Świątyni, aby zainteresowany Pielgrzym-Turysta mógł się dowiedzieć kilku… ciekawostek z pogranicza łacińsko-grekokatolickiego.

QR-kod PARKING

Witamy w Górzance. Proszę ostrożnie przejść na drugą stronę jezdni.

KAPLICZKA CHRYSTUSA KRÓLA

Kapliczka została wybudowana wiosną 2022 roku i poświęcona w Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Pana Jezusa w dniu 16 czerwca 2022 roku.

SCHODY

Przed Państwem wspinaczka po schodach. Tak lokowane były dawne cerkwie – na wniesieniach, po środku wsi, w pobliżu potoku…

PRZED ŚWIĄTYNIĄ

…wokół Świątyni widzimy starodrzew. Świątynia jest orientowana – to znaczy skierowana na wschód. Wschodzące słońce jest symbolem przychodzącego Jezusa Chrystusa. To kilka cech charakterystycznych, które pozwalają odkryć miejsca, na których kiedyś stały cerkwie, nawet jeśli teraz już nie ma po nich śladu, a cerkwisk w Bieszczadach jest wiele.

WEJŚCIE DO ŚWIĄTYNI

Wejdź. Spójrz na wieczną lampkę.

Przyklęknij. Spójrz na tabernaculum.

Oddajmy cześć Panu Jezusowi, który jest tu Gospodarzem.

Niechaj będzie pochwalony Przenajświętszy Sakrament,

teraz i zawsze i na wieki wieków. Amen.

HISTORIA GÓRZANKI

Proszę usiąść w ławce i posłuchać kilku słów historii. Górzanka lokowana była w dobrach Balów z Hoczwi w 1480 roku. Pierwsza osada położona była na wzgórzu Biłatyj, po prawej stronie drogi jadąc w stronę Wołkowyi. Jednak ta osada spłonęła, mogło to być w okresie najazdów tatarskich, które nawiedzały te ziemie.

Ponowne lokowanie Górzanki miało miejsce już w dolinie Wołkowyjki. Świątynia, być może kaplica dworska Balów stała na tym wzgórzu. Ta kaplica prawdopodobnie spłonęła i postawiono nową, mogło to być pod koniec XVII wieku.

PIERWSZY IKONOSTAS z pocz. XVIII

W tej świątyni z początku XVIII w. – cerkwi pojawił się pierwszy ikonostas, lecz nie przetrwał długo, gdyż jak mówią zapiski w archiwum „ikony obłaziły dla podłego gruntu” co oznacza, że farba była źle położona.

DRUGI IKONOSTAS z poł. XVIII

Świątynia użytkowana była przez Polaków i Rusinów, około 1752 roku pojawił się drugi ikonostas – płaskorzeźbiony, pasujący rozmiarem do wnętrza.

W okresie zaborów, od 1772 roku, teren Bieszczadów był pod panowaniem austriackim. Austriacy kierowali się zasadą „dziel i rządź”, co doprowadziło do skłócenia zgodnie żyjącej społeczności: Polaków – obrządku łacińskiego i Rusinów – obrządku greckokatolickiego.

Kościół greckokatolicki inaczej nazywany jest unickim, gdyż jego początki sięgają Unii Brzeskiej w 1596 roku i przyjęcia przez część wiernych prawosławnych zwierzchnictwa papieża, z zachowaniem sposobu modlitwy jak w cerkwi – czyli obrządku bizantyjskim.

Świątynia została przebudowana w latach 1835-1838 i po konsekracji przeznaczona była już tylko jako cerkiew dla Rusinów – Grekokatolików, a Polacy chodzili do kościoła do Wołkowyi.

Właścicielami Górzanki pod koniec XV wieku i w XVI wieku byli Balowie, a następnie rody Giebułtowskich i Tyszkowskich.

Czasy wojen i wysiedlania Grekokatolików na Pojezierze Kaszubskie i Pomorze, w rejon Bartoszyc i Legnicy doprowadziły do niszczenia obiektów sakralnych w Bieszczadach.

Czasy powojenne także nie były łaskawe dla okolicy, gdyż na początku października 1967 roku, w związku z budową zapory na Sanie zniszczony został rzymsko-katolicki, murowany Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Wołkowyi z 1836 roku, a potem spiętrzone wody Sanu zalały ruiny i kilkanaście innych wiosek lub ich część.

Ołtarze ze zniszczonego kościoła, i niektóre elementy wyposażenia z Wołkowyi zostały zwiezione do Górzanki i tu się znajdują albo w pobliskich świątyniach.

***

PREZBITERIUM

Proszę podejść do stopnia ołtarzowego.

Ołtarz główny łaciński, przyścienny, prawdopodobnie z 1864 r., wspomniany jest w schematyzmie greckokatolickim z 1891 roku: „W cerkwi w Górzance znajduje się drogocenny, rzeźbiony ołtarz.”

W zwieńczeniu ołtarza znajduje się symbol Trójcy Świętej – Opatrzności Bożej – trójkąt z Okiem Opatrzności.

W górnej części ołtarza jest obraz świętej Marii Magdaleny Pokutnicy, trzymającej łokieć na czaszce.

W środkowej części ołtarza znajduje się obraz „Zdjęcie z Krzyża” – Matka Boża Bolesna trzyma zdjęte z krzyża ciało Pana Jezusa, a zasłaniającym jest obraz „Matki Bożej Niepokalanej”.

Poniżej, na uwagę zasługuje unickie tabernakulum, gdyż na jego drzwiczkach, zamiast hostii, nad kielichem wyrzeźbiono kosteczkę chleba – prosforę, nawiązującą do Komunii Świętej w obrządku greckokatolickim.

W obrządku wschodnim, greckokatolickim Komunia Święta podawana jest na malutkiej łyżeczce w postaci kosteczki chleba specjalnie wypiekanego, konsekrowanego i przed podaniem zanurzanego w winie.

Przy tabernakulum widzimy dwie mniejsze figury: Mojżesza z tablicami 10-ciu przykazań i jego brata Aaron oraz dwie białe figury to święty Stanisław biskup i męczennik oraz święty Kazimierz królewicz – pochodzą one z dawnego kościoła w Wołkowyi.

Patrząc na lewo i do góry, nad drzwiami do zakrystii – wisi ikona Chrystusa Pantokratora – Chrystusa Królującego – Pana Nieba i Ziemi z rzędu deesis. Z najstarszego ikonostasu zachowały się jeszcze tylko Krzyż ze zwieńczenia ikonostasu i dwie ikony proroków.

Poniżej znajduje się obraz przedstawiający Pana Jezusa owiniętego w płótna – obrazy tego typu są określane jako płaszczenica.

Z tyłu, z lewej strony można dostrzec obraz – Pana Jezusa Miłosiernego.

Poza figurami św. Stanisława i św. Kazimierza, elementami znajdującymi się w prezbiterium, a pochodzącymi z zatopionego Kościoła w Wołkowyi są:

– Z lewej strony Ambona z baldachimem i figurą Chrystusa Nauczającego ozdobiona jest krzyżem, kotwicą i sercem – to symbole wiary, nadziei i miłości.

– obrazy – Pan Jezus w otoczeniu aniołów i św. Józef z Panem Jezusem

Z prawej strony prezbiterium widzimy – Krzyż przy ołtarzu (z Wołkowyi), Chrzcielnicę (współczesną) oraz dolną część ikonostasu, o której także będzie mowa.

***

DRUGI IKONOSTAS – IKONOSTAS PŁASKORZEŹBIONY z poł. XVIII w.

Proszę usiąść w ławkach lub stanąć na środku Kościoła.

Patrzymy teraz na ikonostas płaskorzeźbiony określany też jako paletowo-reliefowy lub konturowy. Wykonany został w połowie XVIII wieku, uchodzi za absolutną rzadkość w skali Karpat i jest największym skarbem w Świątyni. W latach 2003-2013 został on zrekonstruowany i ponownie zaaranżowany przez konserwatorów dzieł sztuki Sławomira Jakubowskiego i Beatę Wirowską-Jakubowską.

Po konserwacji, w uzgodnieniu z konserwatorem zabytków – górna część ikonostasu płaskorzeźbionego umieszczona została w pierwotnym miejscu (między prezbiterium a nawą), natomiast dolną ustawiono przy południowej ścianie prezbiterium, tak by nie zasłaniała prezbiterium i łacińskiego ołtarza głównego.

Górna i dolna część ikonostasu powinna stanowić jedną płaszczyznę, powstałaby wówczas ściana, przegroda.

Istotą ikonostasu jest oddzielenia miejsca świętego – Najświętszego w Świątyni od nawy przeznaczonej dla wiernych, będących w drodze do Ojczyzny Niebieskiej.

Ikonostas umieszczony jest w cerkwi na granicy prezbiterium i nawy. Pozornie oddziela on wiernych od ołtarza, z drugiej strony jednak łączy uczestników liturgii ze światem duchowym, pozwala przeżywać w sposób mistyczny rzeczywistość Królestwa Bożego na ziemi.

Ikony w ikonostasie ułożone są w sposób uporządkowany według określonych kanonów, czyli zasad. Ikon rozmieszczone są symetrycznie wokół Chrystusa i Jego Matki, co oznacza jedność całego Kościoła Bożego zmierzającego do jedności powszechnej.

W tradycji wschodniej ikona odgrywa bardzo ważną rolę w zakresie przekazu wiary. Ikona ma prowadzić do Boga i przybliżać treści zawarte w Piśmie Świętym, które jest źródłem łaski o uświęcającej mocy.

Według lokalnego przekazu całość została wyrzeźbiona z grubego pnia lipy, którą przyniosły wzburzone wody Wołkowyjki, a twarze świętych ikonostasu mają nawiązywać do wyglądu dawnych mieszkańców Górzanki.

W skrócie i od dołu ikonostas składa się z rzędu ikon namiestnych z carskimi wrotami, powyżej jest rząd ikon świątecznych (prazdników), nad nimi rząd deesis (po grecku deisus znaczy orędownictwo, prośba, modlitwa wstawiennicza) oraz rząd proroków i królów z Grupą Ukrzyżowania w środku. Nad całością znajduje się kotara nawiązująca do zasłony w Świątyni Jerozolimskiej.

Odczytywanie ikonostasu w Górzance rozpoczynamy od góry.

KRZYŻ oraz RZĄD KRÓLÓW I PROROKÓW STAREGO TESTAMENTU

Gdy Pan Jezus umierał na krzyżu zasłona Świątyni Jerozolimskiej rozdarła się na dwoje.

Wyrzeźbiona jest ta zasłona. Na środku widzimy Pana Jezusa ukrzyżowanego.

Przy krzyżu Matka Boża Bolesna i święty Jan Apostoł i Ewangelista, umiłowany uczeń Pana Jezusa.

Jest także Archanioł adorujący, być może Gabriel, chociaż Ewangelie nie mówią o Jego obecności przy śmierci Jezusa.

Wyrzeźbione są także narzędzia męki Pana Jezusa (gwoździe, obcęgi, młotek, gąbka, rózgi), jest kość do rzucania losów, suknia i kur, który zapiał, gdy Piotr się zaparł Jezusa.

Najwyżej znajduje się rząd Królów i Proroków Starego Testamentu.

Od lewej: Abraham, Patriarcha Jakub z drabiną, Aaron brat Mojżesza z różdżką, Mojżesz z tablicami przykazań, Gedeon z kłębkiem runa owczego, Król Dawid z harfą.

Na środku wspomniana już scena Ukrzyżowania, a dalej Król Salomon z narożnikiem świątyni, Eliasz, prorocy ze zwojami Izajasz, Jeremiasz, Daniel lub Ezechiel (dwóch z tych czterech), prawdopodobnie Micheasz – zapowiadający miejsce narodzenia Pana Jezusa i Zachariasz kapłan Starego Testamentu, ojciec św. Jana Chrzciciela.

RZĄD DEESIS – RZĄD APOSTOŁÓW

Poniżej znajduje się rząd Apostołów – deesis. Apostołowie orędują za wiernymi i grzesznikami, aby Chrystus Pantokrator – Król Nieba i Ziemi wpuścił ich do Królestwa Bożego.

Apostołowie są podpisani i mają swoje atrybuty, więc można rozpoznać kto jest kto.

Warto zauważyć, że jest św. Maciej – który w drodze losowania dołączył do Apostołów oraz św. Paweł – który jako Szaweł ostro prześladował Kościół i pierwszych chrześcijan, a dzięki Łasce Bożej nawrócił się i dołączył do grona Apostołów.

A kogo brakuje?

Nie ma Judasza i nie ma św. Jakuba Większego.

Od lewej – święci: Tomasz, Maciej (zamiast Judasza), Andrzej, Mateusz, Jan, Piotr, Paweł, Filip, Juda Tadeusz, Szymon, Jakub Mniejszy i Bartłomiej. Apostołowie trzymają Księgę Pisma Świętego, narzędzia swej śmierci lub inny charakterystyczny atrybut.

RZĄD PRAZDNIKÓW – RZĄD IKON ŚWIĄTECZNYCH

Wzrok proszę skierować na prawą stronę prezbiterium, można podejść bliżej.

Tu znajduje się dolna cześć ikonostasu.

Najwyżej znajduje się rząd ikon świątecznych określanych w cerkwi jako prazdniki.

Prazdniki przedstawiają najważniejsze sceny z życia Pana Jezusa i Maryi.

Na przykład ikona przedstawiająca Chrzest Pana Jezusa w Jordanie wykładana była w dniu tego święta na stoliku zwanym tetrapodem przed ikonostasem.

Wierni wchodzący do świątyni z ikony „odczytywali”, jakie przypada święto, całowali ikonę, wycierali ją często haftowanym „ręczniczkiem”.

Zapalali świeczki w intencji żyjących i zmarłych oraz czynili trzy razy znak Krzyża: „W Imie Otca i Syna i Swiatoho Ducha. Amin”.

W liturgii Kościoła Wschodniego wykonywano piękne śpiewy chóralne, okadzano ikonostas i wiernych, a liturgia świąteczna trwała nawet do trzech godzin.

Pierwszej ikony nie widać zbyt dobrze, to Narodziny Matki Bożej,

dalej Ofiarowanie Maryi w Świątyni,

• Narodzenie Pana Jezusa,
• Ofiarowanie Pana Jezusa w Świątyni,
• Ucieczka Świętej Rodziny do Egiptu,
• Chrzest Pana Jezusa w Jordanie,
• Ikona Ostatnia Wieczerza – zaburza chronologię wydarzeń, wyprzedza swoje miejsce, gdyż przypomina wydarzenia z Wieczernika i Dopomaga ona każdemu wiernemu w świadomym przeżyciu osobistego spotkania z Jezusem w Komunii Świętej. Ikona umieszczona jest pośrodku – nad carskimi wrotami.
• Następna ikona to:
• Wjazd Pana Jezusa na osiłku do Jerozolimy,
• Zmartwychwstanie Pana Jezusa – ikona jest niewidoczna, wisi na odwrocie górnej części ikonostasu.
• Wniebowstąpienie Pana Jezusa,
• Zesłanie Ducha Świętego,
• Zaśnięcie Przenajświętszej Bogarodzicy – to grekokatolicka nazwa uroczystości wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny – obchodzona 15 sierpnia.
• Podwyższenie Krzyża Świętego – jest ikoną upamiętniającą odnalezienie Krzyża Świętego przez świętą Helenę.

Oryginalne ikony świąteczne nie zachowały się. Nowe przestawienia w starych ramach napisał na płótnie Sławomir Jakubowski, na wzór ikon z cerkwi unickiej w Zboju na Słowacji.

RZĄD IKON NAMIESTNYCH – IKONY ODNOSZĄCE SIĘ DO MIEJSCA

Poniżej rzędu prazdników znajduje się rząd ikon namiestnych, z carskimi wrotami (bramą królewską) pośrodku.

Carskie wrota, z dużą sceną Zwiastowania, zwieńczone są Kielichem Obfitości, symbolem Eucharystii – ceną naszego zbawienia.

Wokół kielicha umieszczone są małe ikony czterech Ewangelistów.

Z lewej strony znajduje się niewidoczna ikona św. Mikołaja, następnie są diakońskie wrota i rzeźbiona ikona typu hodegetria przedstawiająca Maryję z Dzieciątkiem.

Na prawo od carskich wrót widzimy Chrystusa Pantokratora, wyciągającego prawicę w geście błogosławieństwa.

W lewej dłoni Chrystus trzyma Ewangelię, co oznacza, że zawsze można Go odnaleźć w Słowie Bożym.

Księga otwarta jest na słowach: „Przyjdźcie błogosławieni Ojca mojego, przygotowane jest wam Królestwo” (wg Mt 25,34).

Dalej na prawo są drugie wrota diakońskie i ikona chramowa (świątynna) wskazująca na patrona cerkwi. W Świątyni w Górzance przedstawia ona św. Paraskewę trzymającą krzyż znak śmierci męczeńskiej. Święta Paraskewa męczennika urodziła się w III wieku w Ikonium na terenie dzisiejszej Turcji w rodzinie bogatego senatora. Już w młodości prowadziła ascetyczny tryb życia. Stała się ofiarą prześladowania chrześcijan za czasów cesarza Dioklecjana.

Odnowiony ikonostas płaskorzeźbiony został poświęcony przez Arcybiskupa Przemyskiego Ks. Adama Szala w 2009 roku.

HISTORIA TRZECIEGO IKONOSTASU z pocz. XX w.

Proszę odwrócić się w stronę drzwi i spojrzeć na balustradę chóru.

Na początku XX wieku, podczas wizytacji cerkwi przez Biskupa Greckokatolickiego – prawdopodobnie Jana Śnigurskiego, ikonostas płaskorzeźbiony został uznany za niekanoniczny, niezgodny ze ścisłymi regułami (kanonami) jakich należało przestrzegać.

Ikony płaskorzeźbione zdemontowano i zastąpiono ikonami pisanymi na płótnie – trzeci zestaw ikon – autorstwa Bogdańskich z Jaślisk lub Pawlikowskich.

Odnowione na początku XXI ikony rozwieszono pod chórem i na jego balustradzie.

Na balustradzie chóru rozwieszone są ikony Chrystusa Pantokratora – Pana Nieba i Ziemi oraz ikony Apostołów.

Pod chórem od lewej znajduje się ikona św. Mikołaja, Matki Bożej z Dzieciątkiem, Chrystusa Nauczającego i św. Paraskewi Męczennicy.

STACJE DROGI KRZYŻOWEJ

Między ikonami widzimy stacje drogi krzyżowej, pochodzą one z kościoła w Wołkowyi, są rozwieszone na trzech ścianach nawy i od 2020 roku są poddawane pracom konserwatorskim.

KONFESJONAŁY

Proszę skierować wzrok na prawo, będąc tyłem to ołtarza głównego.

Widzimy konfesjonał z wieńczony kluczami Piotrowymi, w myśl słów Pana Jezusa skierowanych do Apostołów: „Weźmijcie Ducha Świętego! Którym odpuścicie grzechy, są im odpuszczone, a którym zatrzymacie, są im zatrzymane.”. Drugi jest z lewej strony, pochodzą one z kościoła w Wołkowyi. W konfesjonałach tych spowiadał Ks. Jan Siuzdak – Administrator i Proboszcz Parafii rzymskokatolickiej w Wołkowyi w okresie od 6 kwietnia 1931 do 6 kwietnia 1940 r., następnie aresztowany i wywieziony do obozów w Dachu, gdzie został zamordowany. Jest on w II grupie męczenników II wojny światowej. Módlmy się o wyniesienie Henryka Szumana i 122 męczenników na ołtarze. Z tej grupy wyłączona zostali Słudzy Boży Rodzina Ulmów – w dniu 10 września 2023 roku w Markowej, k. Łańcuta odbędzie się ich beatyfikacja.

OŁTARZ BOCZNY ŚW. ANTONIEGO

Proszę skierować wzrok na ołtarz na środku ściany.

Ołtarz pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa – figura Pana Jezusa jest zasłonięta obrazem przestawiającym św. Antoniego z Padwy – pomocnego, gdy coś się zgubi.

W górnej części ołtarza znajduje się obraz św. Józefa Kalasantego – hiszpańskiego duchownego, założyciela i pierwszego Generała Zakonu Księży Pijarów.

Na ołtarzu stoją figury: Głowa Pana Jezusa umęczonego – w koronie cierniowej oraz małe figurki Maryi Niepokalanej z Sercem i św. Anny z małą Maryją.

Wyżej w czerwonej szacie figura św. Barbary Męczennicy z Najświętszym Sakramentem, mieczem i basztą oraz figura św. Katarzyny Sieneńskiej Męczennicy z palmą zwycięstwa.

OŁTARZE NAROŻNE PRZYŚCIENNE

Proszę skierować wzrok na narożny przyścienny z lewej strony patrząc w kierunku ołtarza głównego.

To ołtarz łaciński, stylem zbliżony do ołtarza głównego i symetrycznego ołtarza z prawej strony.

W zwieńczeniu Pan Jezus w koronie cierniowej – obraz Ecce Homo „Oto Człowiek”, a poniżej św. Michał Archanioł z wagą.

Ołtarz narożny po prawej stronie w zwieńczeniu przedstawia Matkę Bożą Bolesną, a poniżej św. Jana Chrzciciela.

OBRAZY W NAWIE

Ikona Jezusa Miłosiernego autorstwa Katarzyny Wolan oraz ikona Matki Bożej Łopieńskiej autorstwa Jadwigi Denisiuk właścicielki pracowni Veraikon w Cisnej.

PRZED WYJŚCIEM

Przyklęknij, pomódl się

Chwała Ojcu i Synowi i Duchowi Świętemu, jak była na początku teraz i zawsze i na wieki wieków. Amen.

Po zrobieniu zdjęć, proszę zatrzymać się w PRZEDSIONKU

PRZEDSIONEK

W przedsionku znajdują się:

Krzyż

Obraz Najświętszego Serca Pana Jezusa

Obraz Niepokalanego Serca Maryi

Feretrony – ołtarzyki procesyjne:

Feretron Figura Matki Bożej Fatimskiej

Feretron św. Michała Archanioła

Feretron św. Stanisława Kostki

Feretron Matki Bożej z Jezusem

Feretron Matki Bożej Łopieńskiej

Feretron, złoty Matka Boża stojąca z Dzieciątkiem

Feretron, Matka Boża Częstochowska

Feretron z Wołkowyi w konserwacji

A z drugiej strony plansze autorstwa Macieja Kuszeli:

– pozostałości I ikonostasu

– fotomontaż II ikonostasu

– fotomontaż III ikonostasu

DZIĘKUJEMY ZA ODWIEDZENIE ŚWIĄTYNI W GÓRZANCE.

JEŚLI PAŃSTWO MOGĄ WSPOMÓC PARAFIĘ, BARDZO PROSIMY O OFIARY NA DALSZE PRACE KONSERWATORSKIE

OFIARY MOŻNA ZŁOŻYĆ NA KONTO BANKOWE PARAFII

Parafia Rzymsko-Katolicka Wniebowstąpienia Pana Jezusa
Górzanka 50; 38-610 Polańczyk
Bank Nowy S.A., Oddział Lesko
17 8642 1012 2003 1201 9577 0001

OTOCZENIE ŚWIĄTYNI było już wspomniane na początku, a tu trochę więcej szczegółów:

Architektura świątyni w Górzance wpisuje się w kanon „typowości” cerkwi karpackiej, do których należą m.in.:

– godne, eksponowane miejsce w środku wsi, często na wzgórzu (Cerkiew – Dom Boży – miejsce święte góruje nad domami mieszkańców),

– świątynia jest orientowana, (prezbiterium na wschód według zapowiedzi Pisma Świętego o powtórnym przyjściu Pana Jezusa „Albowiem jak błyskawica zabłyśnie na wschodzie, a świeci aż na zachodzie, tak będzie z przyjściem Syna Człowieczego” Mt 24,27),

– zrębowość, oszalowanie i gont oraz parawanowa dzwonnica w pobliżu,

– cmentarz wokół świątyni, za prezbiterium zazwyczaj znajdują się groby fundatorów i duchownych,

– bliskość potoku (ze względu na celebrowanie święta Jordan – Chrztu Pana Jezusa i bliskość wody w razie pożaru),

– starodrzew (dębów i lip – szacuje się, że najokazalszy dąb ma 300-500 lat.)

– także bliskość dworu i karczmy.

ARCHITEKTURA ŚWIĄTYNI W GÓRZANCE

Świątynia w Górzance jest obiektem drewnianym ustawionym na kamiennej podmurówce z lokalnego piaskowca rzecznego, trójdzielnym (prezbiterium, nawa, przedsionek), o konstrukcji zrębowej. Ściany są oszalowane i wzmocnione lisicami.

Do prezbiterium na planie kwadratu od północy przylega zakrystia. Nawa na planie prostokąta jest szersza od prezbiterium i przedsionka.

Otwory okienne są rozmieszczone po stronie północnej i południowej nawy. Okna zamknięte są półkoliście, z gzymsami nadokiennymi krytymi daszkami pulpitowymi.

Prezbiterium i nawa początkowo kryte były gontem, a obecnie nad prezbiterium znajduje się dach kalenicowy, o trzech połaciach wklęsłych. Nad nawą dach jest wyższy, dwuspadowy z sześcioboczną wieżyczką na sygnaturkę o cebulastym hełmie. Zakrystię pokrywa dach dwuspadowy.

Przedsionek został dobudowany później (ok. 1835-38 r.), ma konstrukcję zrębową /słupową i jest pokryty dachem dwuspadowym zwieńczonym wieżyczką czworoboczną z namiotowym daszkiem.

Stropy cerkwi są płaskie.

Ściany nawy wewnątrz i na zewnątrz wzmocnione są pionowymi „kleszczami” ściągniętymi śrubami, których zadaniem jest zapobieganie wypaczaniu się ścian.

Chór muzyczny nadwieszany z wybrzuszonym parapetem.

Drzwi z przedsionka do nawy klepkowe. Na zewnątrz osłonięte jest fartuchem z blachy, gzyms wieńczący profilowany, podmurowanie.

Świątynia otoczona jest starodrzewem, to jeden z charakterystycznych elementów położenia dawnych cerkwi. Najstarszy dąb, znajdujący się z prawej strony za świątynią może pamiętać czasy Jagiellonów.

Charakterystyczne jest także położenie świątyni na środku wsi, nad potokiem i na wzgórzu. Świątynia jest orientowana, to znaczy skierowana na wschód, do świątyni wchodzi się w kierunku wschodnim ku Wchodzącemu Słońcu, którym jest Jezus Chrystus.

Z lewej strony obok świątyni stoi kamienna, trójarkadowa dzwonnica parawanowa z II połowy XIX wieku. Najstarszy dzwon pochodzi z 1744 roku.

KS. ADAM BIELECKI

W 2011 roku na bocznej ścianie dzwonnicy wmurowana została pamiątkowa tablica ku pamięci o Księdzu Adamie Bieleckim, herbu Janina, urodzonym w 1811 roku w Górzance. Ksiądz Bielecki święcenia kapłańskie przyjął w 1834 roku w Kościele Rzymskokatolickim w Przemyślu. Był duszpasterzem w Przeworsku, Stobiernej, Borku Starym i Chłopicach. Pracował, jako wykładowca prawa kanonicznego i historii Kościoła w Seminarium Duchownym w Przemyślu. Był rzecznikiem pojednania pomiędzy Polakami a Rusinami. Był zaangażowany w życie polityczne w Galicji. Walczył o niepodległość Polski. Za działalność konspiracyjną został skazany na śmierć. Był internowany w Bieczu i został ułaskawiony. Ksiądz Adam Bielecki był posłem na Sejm w Wiedniu i Kromieryżu oraz Kongres Słowiański w Pradze w 1848 roku. Posługiwał jako proboszcz w Haczowie i Rymanowie. Zmarł w Pradze 1859 roku. Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Rymanowie.

Z lewej strony ponad trawą wznosi się kilka krzyży z dawnych przedwojennych grobów.

Na cmentarzu z prawej strony w oczy rzuca się grób na wzniesieniu wykonany z drzewa, w grobie tym spoczywa „Bieszczadzki Grajek” – Przemysław Chmielewski „Chmielu”, który zmarł na raka w 2017 roku.

Świątynia w Górzance wraz z dzwonnicą została wpisana do rejestru zabytków w 1975 roku.

opracowanie: Magdalena Święcka, 2023 r.